Introdución
Pepe é un traballador que vive nunha apracible viliña. Ten un soldo modesto co que leva unha vida sinxela, pero alberga sonos de prosperidade. Quere montar un bar para mellorar a súa situación económica. Estimou os prazos para empezar a obter certo rendemento económico ao bar: seis meses para montalo, e outros seis para telo funcionando a tope, repleto de clientes.
Como non ten o diñeiro necesario para montar o bar, a principios de ano pon á venda entre os seus veciños mil papeletas. Estas papeletas custan cen euros, e danlle dereito ao comprador a percibir 110 euros ao final do ano. Pepe cre que pasado un ano o bar xerará os beneficios necesarios para dar 110 euros ao comprador de cada papeleta: os cen euros que lle custou a este, máis outros dez de regalo por cooperar economicamente na realización do seu sono.
Pepe obtén así financiamento para montar o seu bar, 100.000 euros en metálico pola venda das papeletas, mentres que os compradores de papeletas obteñen 10 euros de beneficio por papeleta ao cabo dun ano: un bo pico sen facer nada.
Outros veciños toman exemplo da idea de Pepe, e igualmente poñen á venda as súas propias papeletas para financiar os seus proxectos.
O pobo énchese de papeletas, e finalmente habilítase un local onde os cidadáns se reúnen para intercambiar, comprar ou vender todas estas papeletas. Créase así a base dun Mercado de Papeletas. Posto que as papeletas están cambiado de mans constantemente, ao final do ano pagásese a cantidade convida ao portador destas, que non ten que ser necesariamente o comprador orixinal.
Estou nun apreto e necesito diñeiro. Hai seis meses cómprelle esta papeleta a Pepe por 100 euros, e dentro de seis meses o dará 110 euros a quen lla entregue. Véndocha por 105 euros: 5 euros de beneficio para o meu, que obteño neste momento, e outros 5 para ti, que recollerás dentro de seis meses.
-Trato feito. Sabes que Luis puxo á venda 2.000 papeletas a 100 euros cada unha e promete entregar 125 euros por papeleta ao cabo dun ano?
- Que pretende montar?
- Unha xeadaría no Polo Norte.
- Ese negocio vai ser unha ruína. Eu non compraría xamais esas papeletas, dubido que sexa capaz de devolver nin un euro do diñeiro que obteña coa súa venda.
- Ben, eu creo que ten algunhas opcións de éxito. Non obstante, posto que o negocio é arriscado en si, direille que llas compro soamente se me ofrece 150 euros ao cabo dun ano. Se, non que se busque a vida.
- Sabia decisión a túa.
Ao local chamarémolo
Bolsa de Valores, e ás papeletas podémolas chamar Bonos ou Obrigas. Tamén poderiamos chamalas prestamos. Os 110 euros que pagara Pepe ao cabo dun ano son o Valor Nominal do Bono.
O alcalde decidiu apuntarse o carro do financiamento con papeletas: pretende recadar diñeiro para reparar a fonte da Praza Maior, renovar os farois do paseo marítimo e reconstruír a Ermida da Patroa do pobo. O Concello saca á venda as súas propias papeletas, que chamaremos
Títulos de Débeda Pública.
Ademais, hai quen ten a idea de vender no Mercado tacos compostos por moitas papeletas. Estes tacos están formados por papeletas asociadas a diversos negocios; por exemplo, dez papeletas de Pepe, outras dez de Luis, e outras moitas máis doutros emprendedores. A finalidade destes tacos consiste en minimizar o risco de perdidas metendo nun mesmo saco papeletas de negocios con grandes posibilidades de éxito, como o de Pepe, xunto con papeletas de negocios con poucas posibilidades de éxito, como o de Luis.
Estes tacos son as
Obrigas de Débeda Colateralizada, do inglés “Collateralized debt obligations”, ou CDO polo seu acrónimo anglosaxón. E no fondo non son máis que unha forma de tapar a merda escondéndoa debaixo da alfombra.
Tanto os tacos coma as papeletas poden ser adquiridos entre varias persoas, cada unhas das cales obterá ao final do ano unha parte correspondente á súa participación na compra destes. Algúns atesourados cidadáns do noso marabilloso pobo deciden xuntar os seus aforros e entregárllelos a expertos compradores-vendedores de papeletas para que os manexen e lles saquen un bo rendemento ao final do ano.
Estes expertos son os
bancos de investimentos.
Os Credit Default Swaps
Posto que algunhas papeletas son vendidas por persoas que pretenden montar negocios arriscados, con poucas posibilidades de éxito, hai quen ofrece seguros para a compra de papeletas.
- Oe! Dixéronme que finalmente compraches papeletas de Luis, que accedeu a pagarche 150 euros ao final do ano, que tal se che vendo un seguro para esas papeletas? - De que me falas?
- Moi doado. Ti págasme 5 euros todos os meses, e se se anuncia que Luis se foi á ruína coa súa xeadaría e é incapaz de entregar a final de ano o diñeiro que prometeu, dareiche 150 euros por cada papeleta súa que me entregues. Xusto o que el debía pagarche.
- Tremenda idea! Así me sentirei moito máis seguro. E é que, certamente, a idea de montar unha xeadaría no Polo Norte é sumamente arriscada. Ti cres que aos esquimós lles gustasen os polos de amorodo?
- Non sei. Din que son xente rara. Talvez os de framboesa con labras de xamón lles fagan algunha graza.
Aos seguros para papeletas chamarémolos
seguros de non pagamento de débeda, do inguas Credit Default Swaps, ou CDS polo seu acrónimo anglosaxón.
Algúns seguros tan só cobren a perda de valor das papeletas. Como pode perder valor unha papeleta? Doado. Se a metade do ano Luis fracasa coa súa xeadaría porque aos esquimós non lles gustan os xeados, venderá o carriño dos xeados e o seu gorro de heladero. Co diñeiro que obteña, pagase aos portadores das súas papeletas unha parte do que inicialmente conviñera en pagarlles por cada unha. Por exemplo, 50 euros. A aseguradora haberá de pagarche entón 100 euros por cada papeleta de Luis que ti teñas: a diferenza entre os 150 euros que Luis había de darche ao final do ano e os 50 euros que realmente che poderá dar por cada unha. Obviamente, seguirás tendo no teu poder as papeletas. Posto que Luis che dará 50 euros por cada unha e a aseguradora outros 100, finalmente obterás, dalgún xeito, os 150 euros que esperabas.
Isto é o que se chama
liquidación por diferenzas. A liquidación física prodúcese cando se obtén o valor nominal das papeletas, o que se había de cobrar ao final do ano, simplemente entregándoas á aseguradora.
Nun momento dado, a alguén se lle ocorre unha estúpida idea: non será necesario ter papeletas para contratar un seguro de papeletas. Isto é, ti podes contratar un seguro asociado ás papeletas de Luis aínda que non comprases nin teñas nin unha soa delas na casa. Pagarás mensualmente as cotas do seguro, e se a metade de ano Luis quebra coa súa xeadaría, tan só tes que preocuparte de comprar papeletas de Luis na Bolsa e entregarllas a quen che vendeu o seguro. A aseguradora pagáseche entón o que había de pagar Luis se este tivese podido cumprir coas súas obrigas: 150 euros por papeleta se corresponde a unha liquidación física.
Aos seguros contratados sen posuír papeletas chámaselles
CDS en descuberto, do inglés naked CDS.
Como estades a ver, estes seguros de papeletas resultan ser bastante flexibles. Máis aínda, as cotas que se pagan polos devanditos seguros poden ser non fixas senón variables, e dan para moitas especulacións que agora mesmo non veñen ao caso.
As Primas de Risco
E a todo isto, aparece no pobo un menda que se dedica a poñerlle nota ás diferentes papeletas. Este menda estuda o desenvolvemento de cada un dos negocios emprendidos mediante financiamento por papeletas, e se un negocio marcha vento en popa poñerá unha nota alta ás papeletas asociadas ao devandito negocio. Pola contra, poñerá unha baixa nota ás papeletas dos negocios que marchen mal. Dalgún xeito, esta nota reflicte a posibilidade de cobrar o diñeiro das papeletas ao final do ano. O menda non adoita ter problemas para acertar coa nota das papeletas asociadas a un negocio en concreto, pero adoita fallar cando se trata de poñelo unha nota global aos tacos de papeletas. E é que son demasiados negocios de distinta natureza metidos no mesmo saco.
Estas son as axencias de cualificación crediticia, que algunhas veces se equivocan sen querer; e outras, sen querer querendo.
As notas que pon este menda serven, entre outras cousas, para decidir canto se ha de pagar de cota para cada seguro de papeletas contratado.Estas son as
primas de risco. Obviamente, os seguros para papeletas asociadas a negocios arriscados terán unha cota maior que os demas. Tamén serven para saber se se debe pedir máis ou menos diñeiro ao final do ano por unha papeleta posta en venda. Non é o mesmo comprar unha papeleta do idiota de Luis, que nada máis anunciar a súa proposta de negocio recibiu unha pésima nota por razóns obvias, que comprarlla a Pepe, ese home que sabe cual é o negocio máis seguro do pobo: montar un bar.
O xerme do desastre
Grazas aos seguros de papeletas e á posta en venda de tacos de papeletas, no noso pobo empézase a producir un perigoso fenómeno: a xente compra alegremente papeletas asociadas a negocios perigosos, con baixas probabilidades de éxito. Outros compran tacos de papeletas sen saber moi ben o que teñen dentro. Fano porque cren ter as costas cubertas pase o que pase. Os que no seu día foron investidores precavidos, demostran agora unha grande irresponsabilidade na compra de papeletas. O gran problema é que algúns deses investidores irresponsables son os banqueiros do pobo: non os que teñen bancos de investimento e traballan con cidadáns atesourados, senón os banqueiros de toda a vida que gardan o diñeiro daqueles pequenos aforradores que depositaron a súa confianza neles.
Pasado un tempo, no pobo chégase a unha situación absurda. Contratáronse tantos seguros, a maioría deles en descuberto, que se se fosen á ruína antes do ano todos os negocios que se quixeron financiar vendendo papeletas, as aseguradoras terían que pagar en indemnizacións moito máis diñeiro que o valor total que suman todas as papeletas vendidas.
A situación resulta ser un “pelín” espiñenta, en tanto que as aseguradoras en realidade non teñen diñeiro con que pagar tales indemnizacións.
E é que os seguros de papeletas non foron regulados pola Concellaría de Economía do Concello. Así que as aseguradoras se dedican a vender seguros sen ter na caixa forte nin unha mínima parte do diñeiro que terían que desembolsar os seus clientes no caso de que, por exemplo, a xeadaría de Luis se fose ao garete.
Esta graciosa situación prodúcese grazas á
desregularización do mercado financeiro.
NOTAS FINAIS: Estímase que o 80% dos CDS contratados son ao descuberto. Moitos dos CDS contratados utilízanse para especular a curto prazo coas cotas dos seguros (spreads). A finais do 2007, había CDS contratados por valor de 62,2 billóns de dólares (un billón é un millón de millóns). Esta cantidade era entón superior ao Produto Interior Bruto de todo o planeta. Actualmente, a cantidade debe andar arredor dos 30 billóns de dólares. En marzo deste ano, o Chanceler alemán Angela Merkel dixo con respecto aos CDS ao descuberto: "Estes CDS equivalen a comprar un seguro contra incendios para a casa do veciño para logo prenderlle lume e gañar con iso diñeiro".
De incendiarios desalmados e confabulacións para enriquecerse arruinando a todo un pobo habemos falar en outra ocasión.